txasis

4.3. KIDEAK.

Kideek dituzten funtzioak, zenbaitetan gurasoenean antzekoak izan ohi dira. Batzuetan hain berdinak direnez, adiskidetasun-lotura horiek benetako atxikimendu harreman bihurtzen dira.

Badira desberdintasunak haurrak kideekin eta helduekin dituen harremanen artean.Helduekikoak asimetrikoak dira, estatus desberdineko bi pertsonen arteko osagarritasunean oinarritutakoak. Kideekiko harremanak simetrikoak dira, antzeko trebetasunak dituzten pertsonan arteko berdintasunean, lankidetzan eta elkarrekikotasunean oinarritutakoak.

Kideekin ezartzen diren kontaktuen funtzioei dagokienean ere; kideekiko elkar eraginetik sustatuko funtzio edo gaitasun sozialei buruz hitz egin dezakegu.

Estatus soziometrikoak.

Ikerketa soziometrikoak bi dimentsiotako galderen sistema bat erabiltzen du eta honako estatus sozialak berezi ditu: ospetsuak, baztertuak, arretarik jasotzen ez dutenak, polemikoak.Termino soziometrikoetan estatus sozial horiek honela definitzen dira:

• Ospetsuak: ikaskideengandik puntuazio altuak jasotzen dituztenak, begiramenari, balorazioari, besteen hobespenei dagokienean.

• Gaitzetsiak: puntuazio negatibo altuak izan ohi dituzten haurrak.

• Arretarik jasotzen ez dutenak: puntuazio baxuak izan ohi dituzten haurrak….

• Polemikoak: muturretako puntuazioak, negatiboak nahiz positiboak, jasotzen dituzten haurrak.

Urteetan zehar estatusean gertatzen diren aldaketei bi galdera plantea daitezke:

1. Status bat definitzen duten ezaugarriak adinarekin aldatzen diren, hau da, zazpi urterekin edo hamaikarekin ospetsuen estatusa ezaugarri kideekin deskriba daitekeen edo ez.
2. Subjektuek status jakin batean irauten duten urteetan zehar edo hazi ahala estatusa maiz aldatzen dute.

Lehenengo galdera erantzuten, egia da, haurrek baloratzen dituzten bere ikaskideen berariazko kualitateak aldatu egiten direla besteengan hautemandako portaerak. Adin hauetan eta aurrekoetan haur baztertuek izan ohi dituzten ezaugarriak antzekoak badira ere, egia da, erasokortasunaren eta gaitzestearen arteko harremana aldatu egiten dela haurra hazten den heinean.

Bigarren galderari erantzuten urtean joan ahala haur batek estatus berekoa izatea jarraitzeko probabilitatea nahiko altua dela. Bestalde, gaitzetsien estatusa da egonkortasun handiena duen taldea.

Adiskidetasun-harremanak eta kideen taldeak.

Eskolako urteetan zehar hiru alderditan ikus daiteke: adiskidetasunaren kontzeptuak duen eboluzioari, lagunen arteko elkar eraginen ezaugarriei eta kideen taldeen egiturari.

6-7 urte inguru dituztenean,adiskidetasunak beraientzat norabide bakarreko laguntza esan nahi du, bestela esan, oraindik ez dute ulertzen adiskidetasuna bi norantzako prozesu gisa ulertuko dute:lagunak bestearen beharretara egokitu behar du eta beharrezko laguntza eskaini behar du. Adiskidetasuna denborarekin sortzen den eta elkarrekiko konfidantzan oinarritzen den prozesu gisa ulertzearekin bat,haurrak,lagunetako batek besteari laguntzeari uko egiten badio eta bere beharrei eta desioei muzin egiten badie, adiskidetasuna errealitate galkorra izan daitekeela ohartzen hasten dira.

Zalantzarik gabe, beste haur batzuekin elkarregiteko aukerak handitzearen eta aurrerapen kognitiboen ondorioz, haurrek ez dituzte besteak jada entitate fisiko gisa ulertuko eta subjektu psikologiko gisa ikusten eta norberarenak bezalakoak ez diren desioak eta ikuspuntuak dituztela ulertzen hasiko dira. Ondorioz, horrek komunikazio estrategia landuagoak eta eraginkorragoak erabiltzera bultzatuko ditu.

# posted by Itxaso : 9:07 AM  0 comments

Eskola da, familiarekin batera, haurrarengan eragin gehien duen gizarte-erakundea. Eskola determinantea izango da haurraren garapen kognitibo eta sozialerako.
Eskolaurretik lehen mailako eskolarako garapen-testuinguru batetik haurrari erronka kognitibo eta sozial berriak ezarriko dizkio.
Lantzen diren edukiak sistematizatuagoak dira.
Testuinguru horretako bi ezaugarri dira bereziki garrantzitsuak eskolaren eragina argitzeko: ikaskuntza testuinguruarekiko loturarik ez izatea eta hizkuntza izatea informazioa transmititzeko bide nagusia. Eskolan ikasten diren trebetasunek une horretan presente ez dauden esperientziei eta testuinguruei erreferentzia egitea ahalbidetzen digute eta hizkuntzaren bidez gertukoak ez diren objektuekin eta egoerekin ihardun daiteke.
Eskolak, haurraren sozializazioaren eta indibiduazioaren prozesuen inguruko alderdi guztietan du eragina. Auto kontzeptu akademikoak haurrak bere ustez lan akademikorako eta eskolako errendimendurako dituen ezaugarri eta gaitasunen berri ematen du auto kontzeptu akademikoak harreman estua du lorpen akademikoarekin: eskolako porrotak edo arrakastak auto kontzeptu akademiko jakin bat osatzeko balio du eta auto kontzeptu horrek berak determinatzen ditu lortzen dituen emaitzak.
Irakasleak haurrarekiko duen jarrera determinatzailea izango da haurrak bere buruaz dituen sentimenduak irakasleak berekiko duen portaeraren pertzepzioaren araberakoak izango dira.
Beste alderdi batean ere esku hartzen du eskolak, rol sexualaren garapenean hain zuzen.Eskolan rolak hartzen eta ezarritako gizarte arauei jarraiki sexu bakoitzarentzat egokiak diren portaerak adierazten ikasten da. Ezarritako rolak eskolako jardueretan erabiltzen diren testu eta materialen bidez nahiz irakaslearen jokabide diskriminatzailearen bidez transmititzen dira.
Bestalde, dela haurraren garapen egokia, dela eskolarekiko duen jarrera, ikaskideen artean harreman-sare positibo egokiak ezartzearen araberakoa izango dira. Harremana txarra denean egokitzeko zailtasunak izango ditu.

# posted by Itxaso : 9:04 AM  0 comments

4. GIZARTE-HARREMANAK: Familia ,eskola, ikasbideak.
4.1. FAMILIAKO HARREMANAK.

Familiaren eragina haurren garapenean.
Gurasoen hezkuntza-praktikek auto estimazioan, menpekotasunean, haurrak gauzak lortzeko duen motibazioan eta abarretan eragineko duten eredu orokorrak oraindik ere baliagarriak izango dira eskolako haurrentzat. Afektibitate maila handi samarra ematen bazaio, izan ere, agintekeriazko portaerarekin batera afektibitaterik ez badu,portaera antisozialak agertzen hasiko baitira;zigorrak,batez ere zigor fisikoak, lotura bereziki nabarmena du haurren agresibitatearekin haur horiek guraso agresiboengan imitatzeko portaera-ereduak ikusi baititzakete.

Familiaren barruan gure gizartea ezaugarritzen duen tipifikazio sexuala sortzen da. Haurrak eredu horiek imitatzeko joera izango dute batez ere erakargarriak direnean. Mutilak independente eta lehiakor izan daitezen eta bere sentimenduak kontrola ditzaten gogor beratzen dira. Neskei aldiz, xeratsu, jarduera interpertsonaletan trebe eta emozionalki adierazkor eta dependete izaten irabazten zaie. Tipifikazio - prozesuaren beste adibideak, erosten zaizkien jolasa, arropak, logeletako dekorazioa….dira.

Gurasoen hezkuntza-praktiken determinatzailea.
Gurasoek beren seme-alabekin dituzten hezkuntza-praktikak hiru faktore determinatzen dituzte:

a) Haurrarekin zerikusia duten faktoreak ditugu:adina, sexua, jaiotza-ordena, nortasunaren ezaugarriak.

b) Gurasoekin zerikusia duten faktoreak: garrantzitsuak dira sexua,seme-alaba eta guraso gisa lehendik duten esperientzia, nortasunaren ezaugarriak eta hezkuntza maila.

c) Elkar eraginaren egoerarekin zerikusia duten faktoreak: etxebizitzaren ezaugarri fisikoak, testuinguru historikoa.

Familiaren eta beste testuinguru sozializatzaile batzuen arteko loturak.
Familiak askotan zeharka eragiten du haurrak ikaskideekin dituen harremanetan: bizitzeko aukeratzen duen lekuaren, haurraren gizarte portaeraren aurrean izaten dituen erreakzioen, harreman horiek haurrarentzat duten garrantziaren mailaren inguruan dituen balioen, bere ustez haurraren bizitzan izan beharko lukeen kontrol-mailaren, bere ustez adiskidetasun horiek izan beharko luketen egituratzeen esklusiboak (lagun gutxi baina harreman estua) edo inklusiboak (lagun asko harreman gutxiago) gurasoek beren lagunekin elkar eragiten dutenean eskaintzen duten ereduaren bidez. Familiaren eta eskolaren arteko loturei bagagozkie, antzeko prozesu bat gertatzen dela esan genezake.

# posted by Itxaso : 9:02 AM  0 comments

3.3. IDENTITATE ETA TIPIFIKAZIO SEXUALA.

4-5 urte baino lehenago,haur gehienek onartzen dute beren identitate sexuala, 5-6 urte dituztenetik aurrera sexuaren konstantzia errealitate izango da. 7-8 urte arte, identitatea ez da genitalen bidez definituko, kanpoko estereotipoen bidez baizik. Identitate sexuala oinarrizko desberdintasun anatomikoen menpekoa izango da eta desberdintasun biologikoak jarriko dituzte kulturalen gainetik.

Prozesua amaitzen denean, esan dezakegu identitate sexuala finkatu dela. 5-6 eta 8-9 urte artean neska-mutilak estereotipatu eta sexista izan ohi dira. Maiz kritikatzen eta barregarri uzten dituzte eta ez dituzte onartzen sexuarekin lotutako estereotipo konbentzionaletatik desbideratzen diren ikaskideak.

8-9 urtetik aurrera, estereotipo horiek definitzen dituzten ezaugarriek ez dute hainbesteko funtsik izango eta malguago eta aldagarriago bihurtuko dira. Beste identitate sexuala duten pertsonek egin ditzaketela onartzen hasiko dira.

# posted by Itxaso : 4:35 AM  0 comments

3. NORTASUNAREN GARAPENA 6 ETA 12 URTE ARTEAN.

3.1. DESKRIBAPEN KLASIKOA.

Psikoanalisiaren ikuspegitik, fase falikoan bizitako gatazka psikikoen ondoren, lasaitasun eta finkatze garai luze bat izango da. Sortasun aldia izenarekin ezagutzen da. Garai horretan lasaitasun erlatiboa izaten da, zenbaitetan gatazkak sortuko baitira.

Sortasun - aldiaren ezaugarri nagusiak: harremanak eta sentimenduak desexualizatu egiten dira, samurtasuna sexualitateari gailentzen zaio eta etsai desioak eta erasokortasun - pultsioak nabarmen gutxitzen dira. Sortasun-aldia gatazka edipikoaren beheraldian oinarrituta sortzen da eta bat dator errepresioaren areagotzearekin eta sublimazioaren garapenarekin.

Adin hauetan haurrek beren buruak eta gaitasunak hobetzeari eskaintzen diote denbora.

Eriksonen arabera neska mutilek duten harreman gurasoekin eboluzionatu egiten du. Gurasoek ez diren beste heldu batzuek garrantzi esanguratsua izango dute eta, batez ere, garrantzi handia lortuko dute ikaskideek.

Deskribapen desberdinak bat datoz nortasunaren eraikuntza lasaitu edo gelditu egiten dela, ez dela garai honetan eteten, baina ez dela aurreko urteetan bezain gorabeheratsua adieraztean.

3.2. NORBERAREN EZAGUTZA.

Auto kontzeptuaren garapena.

Kanpoko atributuak haurrek maizen erabiltzen zituztenak beren buruak besteengandik bereizteko.

Haurrak hazi ahala, auto kontzeptua aldatu egingo da eta eduki psikologiko eta sozial handiagoa izango du 6-8 urterekin beren buruak besteengandik bereiz ditzakete pentsamenduak, desioak eta sentimenduak dituen pertsona gisa deskribatzen hasten dira. Haurrek ere ezaugarri fisikoak eta psikologikoak bereizten dituzte. Nia gehiago deskribatzen da barruko termino eta termino psikologikoen bidez kanpoko ezaugarrien eta ezaugarri fisikoen bidez baino. Nerabezarora gerturatu ahala, haurra bere Nia sentimendu interpertsonalen eta sentimendu horien kalitatearen arabera kontzeptualizatzen hasiko da. Haurraren auto kontzeptuak beste ezaugarri batzuk ditu:lehen bezain orokorra ez izatea eta berezi eta artikulatuagoa izatea.

Norberaren ezagutzaren garapenean izandako aurrerapen horiek ez dira kasualitateak. Haurren gaitasun kognitibo gero eta handiagoekin eta haurren gizarte - elkar eraginekin dute zerikusia. 6-7 urterekin aldaketa koalitatiboak gertatuko dira haurrak bere buruaz duen ezagutzan. Pentsamenduez eta sentimenduz gogoeta egiteko aukerari esker Niari buruzko ezagutza aberasteko behin betiko eta beharrezkoa gaitasuna izango du.

Auto kontzeptuaren egonkortasuna eta aldaketa.

Auto kontzeptua gizarte-konparaketaren ondorio dela eta haurrak bere buruaz garatzen duen kontzeptuan bere inguruko pertsonekin (familia, eskola) txikitatik ezartzen dituen elkar eraginak eragin erabakitzailea dute.

Gai hau argitzeko ikerketa auto kontzeptualak egin dira. Laburbilduz: ikerketa honen emaitzak, aldaketa ordenatu bat gertatzen dela, etengabeko aldaketaren baitan nolabaiteko egonkortasuna dagoela, uzten dute agerian auto kontzeptuan haurtzaroan zehar dituen aldaketak erregularrak dira.

Auto estimazioa:eboluzioa eta determinatzaileak.

Harterrek dioenez nolabaiteko egonkortasunik auto estimazioan haurtzaroan zehar, elkarren hurreneko hainbat urtetan.

Ikerketa gehienek adierazten dute 12-13 urte inguru dituztenean auto estimazioak behera egiten duela.Adin horretatik aurrera badirudi auto estimazioak pixkanaka gora egiten duela. Haurren auto estimazioa determinatzerakoan gurasoen hezkuntza-praktikak duen garrantziaren oinarria finkatu zuen.

Gurasoen jarrera garrantzi handia izango duten arren, haurrak kideekin ezartzen dituen harremanek gero eta zeresan handiagoa izango dute auto estimazioa determinatzerakoan.

Auto estimazioa eta kontrol-lekua.

Subjektuak bere ekintzei eta bizitzan gertatzen zaionari dagokienean bere buruari egozten dion kontrolari erreferentziari egiten diona.

Pertsona batek kanpoko kontrol-lekua izango du bere bizitzan gertatzen dena kasualitateak, patuak edo zorteak determinatzen duela pentsatzen badu; bere gaitasun pertsonalek edo ahaleginek ez dute ia eraginik izango kanpoko indarrek determinatzen dutena aldatzeko. Dirudienez auto estimazio positiboa eta barruko kontrol-lekua ere. Haur baten ekimena eta autonomia sistematikoki baztertzen badira,mezu negatiboak jasoko ditu auto estimaziorako nahiz krontol pertsonalaren sentimendurako.

# posted by Itxaso : 4:25 AM  0 comments

2.2. GARAPEN MORALA ESKOLAKO URTEETAN.

Arrazoiketa moralaren eboluzioa.

Piageten arabera 6-7 urte dituenetik aurrera, haurrek hetereonomiatik autonomia moralera eboluzionatzen dute.

Autonomia moralaren alderdi bat absolutismoaren eta justizia inmanentearen sinestea murriztea da horren arabera arauak hausteak zigorra dakar beti. Hori dela eta, eskolaurreko haurren errealismo moralak erlatibismo moralentzat, eta horrekin batera berdin zaletasun progresiborantz, eboluzionatuko du. Ekintzak helduen autoritatearekiko menpekotasunik gabe ebaluatzeko erantzukizun subjektiboa erabiltzen dute, oraindik ere haurrek justizia berdina guztientzat noziora mugatzeko joera dute.

Piageten ustez, moral autonomoaren lehenengo zeinuak elkarrekikotasuna eta elkarrenganako errespetua dira.

Absolutismotik erlatibismo moralerako urratsa nabarmena izango da halaber justizia distributiboaren nazioen garapenean eskolako urteetan zehar.

Eskolako urteetan, berriz, hasieran igualitarismo absolutuari ekoizpenaren eta horren truke jaso beharreko sariaren arteko egokitzeari egingo diote erreferentzia.

Hamar urte dituztenetik aurrera, haur askok maila konbentzionala lortuko dute. Horrek ezarritako gizarte-ordenarekin bat etortzea esan nahi du. Maila honek bi estadio sekuentzial ditu:

• Gizarte-ordenarekiko adostasunak gehienek ontzat eta txartzat jotzen dutenaren irudi esteriotipatua isladatzen du.

• Autoritatearekiko eta bere aginduekiko errespetura bideratua badago ere, portaera zuzena norberaren eginbeharra egitean datza, autoritatearekiko errespetua erakutsiz eta ezarritako gizarte-ordenari eutsiz, bertutea eta ekintza onak sarituko direlako ustean.

Jokabide prosozialak ebaluatzeko egoeretan egindako arrazoiketa moralek ere izango dute eboluziorik urte hauetan. Eboluzio horren ildo nagusiak:

• Dibertsifikatuz joan dira.

• Gutxiago jokatuko dute beren interesen arabera eta besteen beharretara gehiago bideratuko dira.

• Arrazoiketa prosozialak.

Ondoriozta daiteke badela nolabaiteko homogeneotasuna emaitzen artean, gizartekotzeko prozesuaren alderdi garrantzitsu honen eboluzioari dagokionean, haurrek, beren aurrerapen kognitiboetan eta gizarte - elkar eraginen esperientzietan oinarrituta,beren printzipio moralak osatuko dituzte eta bizileku duten gizartea zuzentzen duten arauak eta balioak hobeto ulertuko dituzte.

Arrazoiketa eta portaera morala.

Haurrek egiten dituzten judizio moralek garapen handi samarra izaten dute. Garapen nerabezaroan jarraituko du. Oraingoan auzia judizio moralen aurrerapena eta portaera moralera paraleloak diren jakitean datza.

Ez dugu argitu arrazoiketa eta portaera moralaren arteko lotura. Arrazoiketa moralaren aurrerapenarekin areagotu egingo da egoera zailetan moralki jokatzeko gaitasuna, hau da, judizio moral aurreratua indar motibatzaile izango da. Arrazoiketa moral sendoei, norberaren balio eta printzipioetan oinarritutakoei nerabezaroan aurkitzen direnak esker, ziurrago edukiko dira jokabide moralak burutu behar dituenarentzat bereziki gatazkatxoak diren egoeretan. Egoerarik altruistenetan eta sakrifikatuenetan prosozialki jokatzen dute haurrek hala jokatzen ez dutenek baino arrazoiketa moral prosozial aurreratuagoak izaten dituzte; ez da harremanik aurkitu arrazoiketa moralaren mailaren eta sakrifizio gutxiko jokabide prosozialen,egiteko errazak direnen, artean. Harreman horiek agertzea harrigarria izan liteke eguneroko egoeretan moralki jokatzeko garaian abian jartzen diren egoeraren eta pertsonaren inguruko faktoreak kantuan hartzen baditugu.

Gizartekotzea eta garapen morala.

Garapen moralek haurraren gizarte-ingurunearen eraginekiko sentsibilitatea izateaz gain, ingurune horretan haurrak dituen elkar eraginean ondorio ere bada. Hainbat faktorek sustatuko dute bereziki haurrean garapen morala:

• Aukerak ematea eta besteen perspektiboak hartzeko, besteen lekuan jartzeko adoretzea, helduek zeregin handia dutela horri dagokionean.

• Haurraren aurrean norberak iharduteko dituen printzipio moralak sendo adierazi behar ditu.

• Haurraren aurrean eta haurrarekin printzipio moral horiei jarraiki jokatu behar da. Horrela haurrak ikusi eta jaso ahal izango ditu portaera zintzo eta prosozialek.

• Haurrarekiko elkar eraginetan haurrari bere iritziak eta ikuspuntuak errespetatzen eta kontuan hartzen ditugula, bere beharrekiko eta emoziozko egoerekiko sentsibilitatea badugula eta bere ingurukoek eta maite dutenek horiek elkar banatzen dituztela sentiaraztea.

• Haurrak zintzo, etikoko eta altruismoarekin jokatzeko duen gaitasunarekiko igurikapen handia izatea.

• Komenigarria izan daiteke haurra kontrol irmoak ezartzea portaera jakin batzuei dagokionean, batez ere, besteen ongizatean eta segurtasunean eragin dezaketen arau-hauste moralekin zerikusia dutenei dagokienean.

Ez dakigu zer pisua duten faktore hauek haurrengan.

# posted by Itxaso : 4:11 AM  0 comments

2. GIZARTE-EZAGUTZA ETA GARAPEN MORALA ESKOLAKO URTEETAN.

Munduko gizarte-errealitatea ulertzeko eta arrazoitzeko moduan haiekin batera gertatzen diren eraldatzeak izango ditugu aztergai. Aurrerapen kognitiboa horiek portaeran izan ditzaketen ondorio batzuk aztertuko ditugu.

2.1. GIZARTE-EZAGUTZA ESKOLAKO URTEETAN.

Haurrari esperientzia aberatsak ahalbidetuko dio eskola-eremuan sartzeak, eskola gizarte mikrokosmos bat baita: eskolako ingurunean haurrak ezagutza-maila desberdinetako pertsonekin izango ditu harremanak, horiekin mota askotako harremanak ezarriko ditu eta, gainera, eskolako eremuak gizarte-sistema bat osatzen du eta haurrak ezarri ez dituen arauak eta funtzionamenduak ditu bete eta ulertu behar dituenak.

Gizarte-ezagutza sustatzerakoan funtsezkoa izango da urte horietan gertatzen den gaitasun kognitiboen garapen handia.

Pertsonarteko ezagutzaren garapena.

Seigarren eta hamabigarren urteen artean haurrengan suma daitekeen joera ebolutiboa:

a) Besteen ezaugarrien ezagutza.

Urteetan zehar haurrak ohartu dira besteek era beraiek berdin ezagutu ditzaketela, eta horregatik jolasetan beren intentzioak disimulatu egin behar dituztela besteen bere estrategiak asma ez ditzaten.

Hirugarren pertsona baten ikuspegitik “ikusteko” gai izatera eta pertsona horrek, arazoan inplikatuta ez dagoenez, beste ikusmolde bat izan dezakeela ulertzera iritsiko da.

Ikuspegiak bereizteko gai eta horiek aintzat hartzera hasieran sekuentsialdi eta gero aldi berean igaroko dira.

Talde handien lekuan jartzeko baita gizarte osoaren eta ongiaren lekuan jartzeko gai izatera pasatuko dira, egoera eta ezaugarri horiei eta horiek sortzen dituzten kasuei buruzko ondorio gero eta zorrotz eta konplexuagoak ateratzera igaroko dira.

Egoerarekiko independentzia handiagorekin trebetasun horiek garatzera eboluzionatuko dute.

Besteen pentsamendua, sentimenduak, intentzioak eta pertsonalitatea geroz eta hobeto ulertzeko bidearen dimentsio ebolutiboen ezaugarriak deskribatu baditugu ere, haurrek ez dute erritmo beran eboluzionatu behar.

b) Harremanak ulertzeko modua.

Pertsonen barreko ahalmen abstraktuetan oinarrituko dira harremanak deskribatzerakoan. Harreman horiek berehalakoa baino harantzagokoa izango dira.

Harremanak inplikatuko guztientzat onak izan behar dutela eta ene giza harremanak elkarren arteko adostasunean oinarritzen direla edo beharko luketela ulertuko dute.

Gizarte-sistema eta erakundeen ezagutza.

Eboluzioa hainbat dimentsiotan garatzen da:

Eskolako urteetan zehar, gizarte-gertakarien multzoa antolatzen dituzten sistema partzial isolatuak sortzen dira eta hasieran eremu jakin batera mugatutakoak izango dira.

Beste aurrerapen bat ezagutza gero eta gehiago harreman logikoei jarraiki koordinatzea / antolatzea.

Gizartearen irudikapena beste datu batzuetan oinarrituko da, irudikapena baliagarri ez diren datuetan edo/eta norberaren esperientziatik urrun daudenetan oinarrituko dira.

Nerabezaroaren hasieran, harreman kasualak objektiboak eta inferitutakoak izango dira dela, nerabezarora arte ezingo dira ulertu prozesu kausal dinamikoak, arrazoi ari eta epe luzerako ondorioak dituztenak.

Gizarte-irudikapenean eboluzioaren ondorioetako bat honakoa da:

Nozio historikoen, politikoen,geografikoen, ekonomikoen eta sozialen irakaskuntzak, emankorra izan dadin, haurraren ulermen-mailara egokitu behar du.

# posted by Itxaso : 3:48 PM  0 comments

1.3. GARAPEN KOGNITIBOA ETA EZAGUTZA.

Ezagutzaren eta estrategien arteko desberdintasuna. Ezagutza deklaratzailearen eta prozedurako ezagutzaren arteko bereizketarekin. Ezagutza gertakarien ezagutza azpimarratzen du. Estrategiek ezagutza nola adierazten dute, zeregin bat egiteko edo problemaren bat ebazteko aplikatu behar ditugun arauei buruzko ezagutza.
Ezagutzak memorian eta kontzeptuzko antolamenduan duen eragin determinatzailea jarduera kognitibo guztietan agertzen da, jarduera horiek subjektuak zereginari buruz duen irudikapenetik abiatuta egiten badira.Garapenaren azterketan problema bat ebazteko erabiltzen diren arauak subjektuak duen ezagutzaren araberakoak izango dira, zeregina egiterakoan ezagutzaren eta estrategien artean elkar eragina izaten baita.Vygotskyk kontzeptuzko garapenari eta haurren lehenengo kontzeptu espontaneoak eskolako ikaskuntzaren bidez kontzeptu zientifiko bihurtzeari buruz zuen kontzepzioa gogoratzen digu.Garapenaren ikuspegi horrek irakaslearentzat eskolako edukiak eta haurrak lehendik duen ezagutza espontaneo egoki lotzeko haurraren aurretiazko ideiak ezagutzeak duen garrantzia azpimarratzen du. Nerabearen eta heldueren eta haurren arteko bereizketa hainbat alorretan duten ezagutzaren kantitatean eta kalitatean oinarritzen duen ezagutza bat, norberaren ezaugarri eta muga kognitiboak ezagutzean eta horiek kontrolatzean eta arautzean datzana: metakognizioa.

1.4. METAKOGNIZIOA ETA GARAPEN KOGNITIBOA.

Kanpoko behatzailearen ikuspegitik azter ditzakegu, hau da, jokabidean adierazten diren prozesu intelektual horien adierazgarriak kontuan izanez; zeregina egiten duen subjektuaren beraren ikuspegitik azter ditzakegu, bere prozesuak behatzeko eta horiei buruzko hausnarketa egiteko gai izango da. Bigarren ezagutza mota kognizioa deitzen da termino zabala eta anbigua dauka. Metakognizio hitzak bi adiera ditu subjektu batek bere prozesu mentalez izan dezakeen ezagutzari egiten dio erreferentzia eta ezagutza horrek bere jokabidean izango duen efektuari.

Ezagutzari buruzko ezagutza: metamemoria.

Metakognizio une jakin batean norberaren prozesu kognitiboak ezagutzen dituenak duen esperientziaren ikuspegitik azter daiteke, eremurik egokienetarikoa metamemoria da. Gogoratzeko zereginetan esku har dezaketen alderdi desberdinei erreferentzia egiteagatik desberdintzen diren metamemoria - modalitate batzuk determinatu zituzten. Modalitate hori bi ardatzetan taldeka daiteke:

• Informazioa biltegiratzeko edo berreskuratzeko egin behar den ahaleginarekiko sentsibilitate objektiboa.

• Berreskuratzeko zeregin baten errendimenduan eragina izan dezaketen aldagaiak edo faktoreak ezagutzea; adibidez, zereginaren edo pertsonaren ezaugarriak.

Prozesu metakognitiboak sortzeko lehengo baldintza dirudiena haurraren pentsamenduan nola sortzen den galdetzen duten garrantzia, “gogamenaren teoriak” haurrarengan nola sortzen diren aztertzen dute.

Metakognizioa eta ezagutza arautzea.

Ondoren metakognizioaren zerikusia duten eta funtzio zehatz bat duten prozesu kognitiboen multzoaz arituko gara, hauxe da: ezagutza arautzea.
Haurrari bere ikaskuntza-mekanismoak kontrolatzea eta, horrenbestez, “ikasten ikasi” ahal izatea erraztuko diote.
Metakognizioak, ikaskuntza-egoeretan edo problemak ebazteko egoeretan ezagutzaren arautze eta krontol gisa ulertuta, prozesuaren 3 une jakinetan subjektuak duen partehartze aktiboaren berri ematen du.
Metakognizioa eskatzen duten eta subjektuari testuak ulertzerakoan bere jarduera kontrolatzea eta, adi berean, errendimendua hobetzea, ahalbidetzen dioten jarduerak dira.
Kontrolerako mekanismo bat dago, metakognisioarekin zerikusia duena eta problemak ebazteko zereginetan ikertzaileen arreta berezia bereganatu duena: PLANGINTZA. Planifikatzeak helburu bat lortzera bideratuko jarduera jakin bat proiektatzea esan nahi du eta planifikatzeak haurrari eta helduari beren jokabidea auto arautzea eta kontrolatzea ahalbidetzen die.

Bi dira mekanismo auto arautzaileez jabetzerakoan testuinguruak duen garrantzia ikerketen ezaugarri nabarmenak:

• Vygotskyren psikologiaren planteamenduak onartzea eta haurra batez ere gizaki sozialtzat hartzea.

• Disziplinarteko osagai garrantzitsua izatea, izan ere, hizkuntzalaritzaren eta antropologiaren planteamenduetara hurbiltzen dira.

Rogoffer, plangintzaren eta testuinguruaren arteko elkar eragina aztertu dute ikuspegi bikoitz batetik:

• Haurrak zeregina gobernatzen duten egoerara nola egokitzen diren planteatzen dute.

• Gizarte- elkar eraginak planifikatzeko zereginetan nola eragin dezakeen aztertzen dute eta haurraren eta helduaren arteko elkar eraginaren garrantzia eta efektu erraztailea azpimarratzen dute.

Oinarrizko alderdiak → kontzientzia da.

1.5. ONDORIOAK.

Memoria-estrategien garapena estadio aurreoperatorioan hasten eta nerabezaroan jarraitzen duen prozesua da. Estrategiak pixkanaka-pixkanaka malgutu eta zabaldu egiten dira eta horrela subjektuak gaitasun handiagoa izango du zereginetan aktiboagoa, sakonagoa eta eraginkorragoa izateko. Eskalatzea garrantzitsua izango da prozesu horretan. Maila metakognitiboan haurra pixkanaka-pixkanaka bere gaitasun eta muga kognitiboez kontziente izango da eta bere jarduera gero eta gehiago kontrolatu eta planifikatuko du, helduekiko elkar eragin sozialaren eta komunikatiboaren ondorioz.

Garapen kognitiboa gehiago azpimarratu du jarraitasun edo aldaketa koantitatikoa, aldaketa koalitatiboa baino, horrek ez du esan nahi estadioaren kontzeptua baztertu egin behar direnik.Badira gaitasunean eta prozesatzeko abiaduran adinarekin aldaketak gertatzen direla egiaztatzen duten datu enpirikoak, aldaketa horiek, aipatu ditugun estrategien, ezagutzaren eta metakognizioaren faktoreen ondorio izan daitezke.

# posted by Itxaso : 3:37 PM  0 comments

1.2. MEMORIEN ESTRATEGIEN GARAPENA.

Haur batek azterketa bat prestatzeko memorizatzen ari denean duen portaera behatzen badugu, errepasatzea edo errepikapena eta antolatzea egiten dituen ekintzen errepertorioak dira. Errepikapena informazioa epe motzerako memorian (EMM) gorde nahi dugun bakoitzean erabiltzen dugu eta informazio hori biltegian edo epe luzerako memorian (ELM) sartzeko ere balio duen oinarrizko estrategia da. Informazio hori berreskuratu ahal izango dugu azterketa unean. Errepikapenaren bidez haurrek materialak gogora ditzake, telefono-zenbakiak edo ulertzen ez duen fenomeno baten definizio konplexua esate baterako.

Errepikapenaren eta antolatzearen garapena.

Haurrek errepikapenaz jabetzeko moduaren inguruko azterketarik goiztiarrenetarikoa eta esanguratsuenetarikoa Flavell eta laguntzaileak dira. Ikerketan bost, zazpi eta hamar urteko 20 haur zeuden taldeei zazpi marrazki erakutsi zieten, handik 15 segundora 3 marrazki gogoratu behar zituzten. Helduenek errepikapena gehiago erabiltzen zuten eta estrategia horrekin gehiago gogoratzen zuten. Antolatzeko estrategiari dagokionean kategoriatan taldekatuta, bost eta hamaika urte arteko haurrei marrazki batzuk erakusten zitzaizkien eta marrazkien izenak gogoratu behar zituzten. Ikerketa horren bidez konturatu ziren 10-11 urte arte haurrek ez zituztela espontaneoki eta sistematikoki erabiltzen antolatzeko estrategiak. 5-6 urteko haurrak taldekatzeko estrategia erabiltzeko entrenatzerakoan, desberdintasun ebolutiboak desagertu egin ziren eta estrategia hori espontaneoki erabiltzen zuten 10-11 urteko haurrak.

Eskolaurreko adinean haurrek duten gaitasun kognitiboa teoria Piagetiarrak adierazitakoa baino askoz ere handiagoa dela. Memoria-estrategiei dagokionean ere joera antzekoa da, izan ere, haur gazteenak estrategiak erabiltzeko gai direla zeregin erraz bat gauzatzeko asmoz.

Ikasteko eta idazteko estrategiak.

Irakurketari dagokionez hasieran irakurtzen ikasten dute, ondoren “ikasteko irakurtzeko.” Idatzizko testu bat ulertzea zeregin konplexua da, hainbat prozesu kognitiboren arteko elkar eraginaren ondorioa dena.

Idatzizko hizkuntza ulertzeko eta memorizatzeko oinarrizko subjektuak makro egitura deiturikoa eraiki behar izaten da: ideia garrantzitsuenen multzoa, laburpena edo sumarioa egitea, beharrezkoa da irakurleak testuan bertan ideia nagusienak bereizten jakitea.

Ideia nagusiak bereizteko trebetasuna ez zutenez, bosgarren eta zazpigarreneko haur askok oharrak idatzi beharrean, ikasteko estrategia pasibo bat hautatzen zuten dagoeneko irakurritakoa berrirakurri besterik ez zuten egiten. Haur batzuek ikasteko estrategia aktiboak erabiltzen zituzten, oharrak idaztea eta azpimarratzea erabilera handitu egiten da adinarekin.

“Kopiatzeko - ezabatzeko” estrategia honetan datzan:

• Testuko elementuak hurrenez hurren irakurtzean.
• Elementu bakoitza laburpenean sartu edo ezabatu erabakitzean.
• Baietz erabakitzen bazuen,testuko esaldia edo pasartea hitzez hitz kopiatzean.

# posted by Itxaso : 3:27 PM  0 comments